بررسی تاریخ از زاویه شرق در آثار فرانکوپن
تاریخ انتشار: ۱۰ خرداد ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۱۲۶۷۲۵
فرانکوپن نویسنده سرشناس انگلیسی در آثارش دیدگاه تازهای برای بررسی تاریخ شرق درنظر گرفتهاست، او تجارت در جاده ابریشم و جنگهای صلیبی را از زاویه جدیدی نگاه میکند که قبلا به آنها پرداخته نشدهبود.
به گزارش خبرنگار کتاب ایران اکونومیست، پیتر فرانکوپن نویسنده ۵۱ ساله انگلیسی و کارشناس تاریخ مدیترانه، روسیه، خاورمیانه و آسیای مرکزی است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
وی همچنین نگارش کتاب جنگ صلیبی اول؛ فراخوان از شرق و راههای ابریشم نو: حال و آینده جهان را نیز در کارنامه دارد.
محرک اصلی آغاز جنگ صلیبی نخست آلکسیوس یکم بود
کتاب جنگ صلیبی اول (فراخوان از شرق) در سال ۲۰۱۲ توسط فرانکوپن تالیف و در سال ۱۴۰۰ توسط حسن افشار ترجمه شد و نشر مرکز آن را منتشر کرد.
باورها بر این است که جنگ صلیبی اول با تحریک پاپ اوربان دوم آغاز شد و در ژوئیه سال ۱۰۹۹ با فتح بیتالمقدس به دست شوالیههای اروپایی به اوج خود رسید. اما چه میشود اگر محرک اصلی جنگ صلیبی اول در شرق روم بوده باشد؟ پیتر فرانکوپن در کتاب جنگ صلیبی اول؛ فراخوان از شرق داستان ناگفته نخستین جنگ صلیبی را روایت میکند.
تقریبا تمام تاریخدانان جنگ صلیبی اول در کنار داستانهای معروف درباره شجاعت، تراژدی و مقاومت، روی مقام پاپ و جنگجویان گوش به فرمان وی در غرب تمرکز میکنند. اما فرانکوپن، در مقابل، رویدادهای این دوره را از دید شرق به ویژه قسطنطنیه، پایتخت امپراطوری روم شرقی، روایت میکند.
در این کتاب میخوانیم که محرک اصلی آغاز جنگ صلیبی نخست آلکسیوس یکم بود که در سال ۱۰۹۵ وقتی در محاصره ترکها بود و در آستانه سقوط، از پاپ تقاضای حمایت نظامی کرد.
سال ۱۰۹۵ آلکسیوس سفیرانی را طی پیغامی نزد اوربان دوم فرستاد. پاپ را در پیاچنتزا پیدا کردند و «از حضرت او و قاطبه بندگان مسیح تقاضا کردند برای دفاع از این کلیسای مقدس در برابر کفار کمک بفرستند، این درخواست کمک آلکسیوس بود که آتش جنگ صلیبی اول را برافروخت.»
کنستانتینوپل در قرن چهارم به عنوان پایتخت دوم امپراتوری رم تاسیس شد تا از آنجا استانهایی را در شرق مدیترانه اداره کنند. امپراتوری روم شرقی به نام پایتختش یعنی بیزانس مشهور شد، این شهر وقتی به دست کنستانتین افتاد به کنستانتینوپل تغییر نام داد. این شهر پس از غلبه مسلمانان به قسطنطنیه تغییر نام داد و اکنون استانبول نام دارد.
این نویسنده و تاریخدان بریتانیایی با تکیه بر منابع نادیده گرفته شده شرقی، توضیحی جنجالی و جدید درباره اتفاقات تغییرسازی که به دنبال جنگ صلیبی اول در جهان روی دادند، ارائه میدهد. پیروزی واتیکان در این جنگ قدرت پاپ را تثبیت کرد اما قسطنطنیه هیچوقت دوباره سرپا نشد. در نتیجه هم آلکسیوس و هم شهر بیزانتیوم در حاشیه تاریخ به دست فراموشی سپرده شدند. با مطالعه کتاب جنگ صلیبی اول؛ فراخوان از شرق این که فتح بیتالمقدس چطور بستر را برای سلطه اروپای غربی بر جهان فراهم کرد و جهان مدرن را شکل داد، را بهتر درک میکنیم.
سرنوشت غرب همیشه به شرق مرتبط بودهاست
کتاب راههای ابریشم: تاریخ جهان از دیدگاهی نو در سال ۲۰۱۵ توسط فرانکوپن تالیف شد، این کتاب را حسن افشار ترجمه کرد و در سال ۱۴۰۰ توسط نشر مرکز در ۵۸۰ صفحه منتشر شد. این کتاب با ترجمه سیما مولایی توسط انتشارات ققنوس در سال ۱۴۰۰ در ۶۸۰ صفحه منتشر شدهاست. همچنین این کتاب با ترجمه علیرضا عامری توسط انتشارات نیماژ در ۷۳۶ صفحه منتشر شدهاست.
این کتاب بیشتر از آنچه تاریخچهای ساده از راههای ابریشم باشد، تاریخی جدید و ناب از جهان ارائه میدهد که دیدگاه ما درباره این مساله را که از کجا آمدهایم و به کجا خواهیم رفت به چالش میکشد. مسیری که «مارکوپولو» در سفرهایش از ایتالیا تا چین، آن را دنبال کرد. از خاورمیانه و بیثباتی سیاسی آن گرفته تا چین و پیشرفت اقتصادی آن، همه مسائل شرق در سالهای اخیر مورد توجه جامعه جهانی قرار گرفتهاست. فرانکوپن در این کتاب به مخاطب میآموزد که برای درک و شناخت بهتر شهرها و ملتهایی که در امتداد این راههای تجاری حساس ساخته شدهاند ابتدا باید گذشته آنها را بفهمیم.
فرانکوپن درک ما از جهان را تعدیل کرده و توجهمان را به سمت شرق جلب میکند. در راههای ابریشم بود که شرق و غرب برای اولین بار از طریق تجارت و کشورگشایی با یکدیگر روبهرو شدند. مواجههای که به گسترش ایدهها، فرهنگها و ادیان انجامید. از ظهور و سقوط امپراطوریها تا اشاعه بوداییسم و پیشرفت مسیحیت و اسلام گرفته تا جنگهای بزرگ قرن بیستم میلادی، این کتاب نشان میدهد که سرنوشت غرب چطور همیشه به طرز جداییناپذیری به شرق مرتبط بودهاست.
در دیدگاه فرانکوپن جاده ابریشم پدیده تاریخی منفرد نبود، مراحل مختلف تاریخی در آن اتفاق افتاد و شاهد رویدادهای فراوان بود، به همین دلیل است که به شکل جمع تصویرش میکند. مخاطب با مطالعه این کتاب متوجه زادگاه کلماتی مانند «برده» خواهدشد، دیدگاهی شفاف درباره «طاعون سیاه» به دست میآورد و ...
بررسی بازتابهای جهانی تغییر مستمر در مرکز قدرت
راههای ابریشم نو: حال و آینده جهان نیز در سال ۲۰۱۸ میلادی توسط فرانکوپن تالیف شد. این کتاب توسط حسن افشار ترجمه و در سال ۱۳۹۹ توسط نشر مرکز منتشر شد.
فرانکوپن در این کتاب به شبکه روابطی که امروزه در طول و عرض راههای ابریشم در حال شکلگیری است، نگاه نویی میاندازد. در پایان قرن ۱۹ فردیناند فون ریشتهوفن، جغرافیدان آلمانی، برای شبکه تجاری چین با دیگر کشورها اصطلاحی با عنوان «راههای ابریشم» ساخت که به سرعت مورد قبول کارشناسها و مردم قرار گرفت.
در این کتاب میخوانیم که جهان به سرعت در حال تغییر است و انزوا و چندپارگی که در حال نفوذ به جهان غرب است در تضادی آشکار با جریان تقویت روابط و همکاری مشترک در امتداد راههای ابریشم قرار دارد. نویسنده در این کتاب بازتابهای جهانی تغییر مستمر در مرکز قدرت را مورد بررسی قرار میدهد. مسالهای که عموما از تیترهای رسانههای غربی غایب است.
فرانکوپن بعد از اینکه استقبال خوانندگان از کتاب راههای ابریشم را دید، متوجه علاقه مردم به کسب شناخت بهتر از جهان شد. زیرا کتاب راهابریشم، بیش از یک میلیون نسخه اش در جهان به فروش رفت، هشت ماه در صدر فهرست ده اثر برتر ساندی تایمز بود، و در بریتانیا و چین و هند و کشورهای خلیج فارس پرفروشترین کتاب شد.
منبع: خبرگزاری ایرنا برچسب ها: هند ، روسیه ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامیمنبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: هند روسیه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فراخوان از شرق راه های ابریشم منتشر شد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۱۲۶۷۲۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
جمهوری اسلامی؛ عصر شکوفایی ادبیات اقوام/ شیرنوایی نابغه ای که ناشناخته مانده است
خبرآنلاین - مهرداد خوشکار مقدم: «غلامرضا رزمی» متولد ۱۳۵۷ تبریز، شاعر و پژوهشگر ادبیات ترکی آذربایجانی است که با انتشار مجموعه ای پنج جلدی، جایگاه «نظام الدین امیر علیشیر نوایی» را در ادبیات ترکی و فارسی احیا و مسیر جدیدی در حوزه پژوهش آثار فراموش شده ایجاد کرده است. در عشق و علاقه وی به پژوهش همین بس که با وجود از دست دادن شغل خود در دوران کرونا، تمام پس انداز خود را صرف پژوهش و خلق این اثر کرده است.
به همین مناسبت گفتگویی با وی ترتیب داده ایم که می خوانید:
غلامرضا رزمی کیست و چگونه به حوزه شعر و ادب گرایش پیدا کرد؟
از کودکی به واسطه پدرم که عاشق ادبیات عاشقی بود با فولکلور و داستانهای قدیمی آذربایجان آشنا شده و گلستان سعدی نیز اولین کتاب در حوزه ادبیات فارسی بود که از عمویم هدیه گرفتم. بعدها با اشعار شعرای ترکی چون صراف و سیدعظیم شیروانی نیز آشنا شده و اواخر دبیرستان متوجه شوم می توانم شعر بگویم… با حضور در جلسات کتابخانه شهید مطهری دبیرستان فردوسی و نیز انجمن های ادبی، رفته رفته وارد این حوزه شدم.آیا عشق به ادبیات را در دانشگاه نیز ادامه دادید؟
در دانشگاه تا ارشد اصلاح نباتات تحصیل کردم اما ادبیات را رشته دانشگاهی ندیدم، ذات ادبیات عشق و تحقیق است… مواردی که در دانشگاه های امروزی بدان توجهی نمی شود.با توجه به حضورتان در انجمن های ادبی مختلف، نقطه عطف ورود شما به حوزه ادبیات ترکی آذربایجانی کجا بود؟
تا ۸۵ در هر دو حوزه ادبیات فارسی و ترکی فعالیت داشتم. در اواسط دهه ۸۰ بود که به دنبال تاسیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تبریز، سیدقاسم ناظمی (کاردار فرهنگی ایران در ترکیه) آن زمان به عنوان نخستین رئیس این سازمان به ما اعتماد کرد و منجر به ایجاد فضای جدیدی در ادبیات ترکی آذربایجانی شد.تاسیس جشنواره بین المللی خط سوم به صورت دو زبانه (ترکی-فارسی) با حمایت سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تبریز یکی از شاهکارهای آن ایام بود که فضای افراطی و حساسیت به ادبیات اقوام را به سوی عقلانیت و اعتدال سوق داد… البته مسیری که بعدها با کج سلیقگی برخی مدیران تداوم نیافت.
به نظر می رسد چاپ دوره پنج جلدی «نظام الدین امیر علیشیر نوایی» با اقبال گسترده ای در محافل علمی داشته است… در این مورد بگوئید که چگونه با این شخصیت آشنا شده و پروژه تحقیقاتی خود را چگونه آغاز کردید؟
سال ۹۱ بود که یکی از دوستان ادیب ام دوره چهار جلدی از کتاب امیرعلی شیرنوایی را که در استانبول منتشر شده بود به من اهدا کرد و این موضوع نقطه آآغاز آشنایی ام با آثار این ادیب و شاعر توانمند قرن نهم شد.اهمیت علمی و ادبی «امیر علیشیر نوایی» چیست و چه چیزی باعث گرایش شما به سمت تحقیق و پژوهش در آثار وی شد؟
«امیر علیشیر نوایی» در ۳۰ سالگی به عنوان مشاور سلطان حسین بایقرا، آخرین پادشاه تیموری منصوب شد. تاثیر وی در شکوفایی علمی و فرهنگی هرات در جهان اسلام را با جایگاه خواجه نظام الملک در دوره ایلخانان مقایسه می کنند.با اینحال اما چهره این ادیب و دانشمند ایرانی در داخل کشور شناخته شده نیست. او ۳۰ اثر تالیف کرده که ۲۹ جلد آن در کتابخانه های مهم جهان اسلام موجود بوده اما کتاب «زبده التواریخ» او هنوز پیدا نشده است.
آثار وی به چه زبان هایی منتشر شده اند؟
دو کتاب «دیوان فارسی» و «رساله معما» از آثار او به زبان فارسی بوده و بقیه آثارش به زبان ترکی تالیف شده است. در آن عصر فارغ از اینکه کتاب های مولفان به چه زبانی نگاشته شده، نام آن باید عربی می بود لذا عنوان تمام آثار امیرعلی شیرنوایی و نویسندگان هم عصر او، عربی است.عمده آثار امیرعلی شیرنوایی در چه حوزه هایی است؟
از ۲۹ جلد موجود تعداد ۱۳ دیوان نظم است و بقیه به صورت نثر نگاشته شده اند.
مهمترین کتاب وی کتاب «محاکمه اللغتین» است که در حوزه ادبیات، به مقایسه زبان ترکی و فارسی پرداخته و با کتاب «میزان الاوزان» برای اولین بار رساله عروض ادبیات ترکی را نگارش کرد که کاملترین اثر ادبیات ترکی در این حوزه محسوب می شود.
علی شیر نوایی همچنین اولین تذکره الشعرای ترکی را به نام «مجالس النفائس» منتشر کرده که بعد از او مرجع تمام تذکره نویسان ادبیات ترکی و فارسی شده و حتی تذکره دولتشاهی سمرقندی نیز به سفارش او نگاشته شده است.
او در حوزه عرفان نیز دست به قلم بوده به طوریکه در کتاب «نسائم المحبه» تذکره و اندیشه ۷۷۰ عارف و صوفی آن عصر را جمع آوری و به زبان ترکی منتشر کرده است.
در سایر حوزه های علوم چه آثاری پدید آورده است؟
یکی از آثار قابل تامل امیرعلی شیرنوایی در حوزه تاریخ نگاشته شده… وی با تحقیق در سلسله های پادشاهی ایران «تاریخ ملوک عجم» را از ابتدا تا یزدگرد سوم جمع آوری و به رشته تحریر درآورده است.کتاب «تاریخ انبیا و حکما» نیز یکی دیگر از آثار او به شمار می رود که به زندگی پیامبران حضرت آدم تا حضرت محمد (ص) و فیلسوفان و حکمای یونان و ایران اختصاص دارد.
در حوزه سیاسی اجتماعی نیز کتاب «محبوب القلوب» را نوشته و همچنین مشاغل و اصناف و مناصب و شرح وظایف و حدود شرعی و فقهی و وظایف حکومتی عصر تیموری را به رشته تحریر درآورده که برای پژوهش در دوران تیموری منبعی ارزشمند به شمار می آید.
با توجه به شرایط آن دوران، امیرعلی شیرنوایی تابع چه مذهبی بوده است؟
شاید بتوان گفت که او پاسخ به این سئوال را در کتاب «نظم الجواهر» داده است. او در این اثر ۲۸۸ حدیث از حضرت علی (ع) را در قالب رباعی سروده و در اثبات شیعه بودن خود، به حضرت امیر (ع) تقدیم کرده است.او همچنین ۴۰ حدیث از پیامبر (ص) نیز به صورت رباعی سروده است.
افراد تاثیرگذار در زندگی امیرعلی شیرنوایی چه شخصیت هایی بودند؟
در وهله نخست، «سید حسین اردشیر» صوفی نامدار آن دوران در تشکیل شخصیت علمی و ادبی شیرنوایی، موثر بوده و پدر معنوی وی به شمار می رود.سلطان حسین بایقرا دومین فرد تاثیرگذار زندگی وی به شمار می آید که از کودکی باهم دوست بوده و در دربار درس خوانده بودند. گرچه شیرنوایی در ۳۰ سال اول زندگی خود مشقت های زیادی متحمل شده اما بعد از روی کار آمدن سلطان حسین بایقرا، زندگی او نیز متحول می شود.
سومین فرد موثر در زندگی او، عبدالرحمن جامی شاعر بنام آن عصر است.
نوایی همچنین در کتابی از فردی به نام «پهلوان محمد» کشتی گیر نام برده که در زندگی او تاثیرگذار بوده است.
پس از عصر تیموری چه بر سر امیرعلی شیرنوایی و آثار او آمد؟
بعد از سقوط تیموری در سال ۹۱۷ شاه اسماعیل هرات را فتح کرده و نسخ بسیاری از آثار او را به تبریز منتقل و بخشی در هرات باقی ماند؛ اما با فتح تبریز توسط عثمانی ها اغلب نسخ خطی غارت و به استانبول منتقل شده و امروزه نیز همانجا نگهداری می شوند.با اینحال آثار خطی امیر علی شیرنوایی در ایران هم کم نیست به طوریکه در همین کتابخانه مرکزی تبریز نیز ۲۰ اثر نفیس او نگهداری می شود که ۱۱ نسخه از آثار وی خطی است.
و بقیه آثار او در کجا نگهداری می شود؟
بر اساس تحقیقاتی که انجام داده ام، عمده آثار وی در موزه توپ قاپی استانبول بوده اما نسخه های نفیس دیگری در مصر، ازبکستان، روسیه، انگلیس و برخی از کتابخانه های معتبر جهان موجود است.عمده اهمیت علمی و جایگاه ادبی امیر علی شیر نوایی در تاریخ ایران چیست؟
امیرعلی شیر نوایی در آثار خود روحیه ایران گرایی دارد و تمام اقوام را داخل تاریخ ایران می بیند. لذا می توان او را منادی وحدت ترکی و فارسی دانست.گرچه تاثیرات او را نمی توان به یک حوزه خلاصه کرد اما شاید مهمترین تاثیر وی، ابداع زبان مرجع برای نگارش به ترکی با الفبای عربی و لهجه ترکی جیغاتای است که از قرن نهم تیموری تا عصر صفوی و قاجاریان و همزمان در دولت عصمانی مورد استفاده قرار می گرفت.
آثار و مکاتبات به جای مانده از منشی نادرشاه افشار و مکاتبات «نشاط اصفهانی» اولین وزیر خارجه ایران عصر فتحعلی شاه تا اذعان «یحیی کمال» عثمانی به رواج این خط و زبان حکایت از تاثیر او در این حوزه دارد.
چگونه این رسم الخط و زبان معیار از بین رفت؟
ترکی غرب شامل آذربایجان و قلمرو عثمانی تحت تاثیر زبان های عربی، فارسی و روسی بوده اما ترکی شرق از خراسان تا مرز سین کیانگ چین کمتر دچار تغییر و تحول شده بود.در قرن ۱۹ و ۲۰ چندین حادثه تاریخی باعث می شود که این رسم الخط و زبان معیار از بین برود. جدایی هرات از ایران در زمان ناصرالدین شاه و معاهده گلستان و ترکمنچای و جدایی بخشی از ایران و تسلط روسیه به قفقاز جنوبی در دوران فتحعلی شاه است. وقوع جنگ جهانی اول و سقوط امپراطوری عثمانی نیز منجر به روی کار آمدن آتاتورک و تغییر رسم الخط از الفبای عربی به لاتین شده و بدین ترتیب اتصال نسل های بعدی به آثار فرهنگی و تمدنی گذشته قطع می شود.
همزمان با این تحولات، سلسله قاجار نیز در ایران سقوط کرده و با روی کار آمدن پهلوی، دشمنی با اقوام ایرانی آغاز می شود.
با این اوصاف، وضعیت در دوره جمهوری اسلامی چگونه است؟
هرچقدر هم از برخی سیاست های فرهنگی انتقاد داشته باشیم، باید اذعان داشت که انصافاً جمهوری اسلامی عصر شکوفایی ادبیات اقوام ایرانی به ویژه ترکی آذربایجانی است؛ چراکه در این دوره سیاست های کلان، ماهیت اسلامی دارد نه قومیتی. او عقیده دارد اگر کمی عقلانیت در حوزه فرهنگی و هنر حاکم شده و فضا بازتر شود، وضعیت بهتر از این هم خواهد شد.جایگاه علی شیر نوایی را در حوزه شعر و ادبیات چگونه ارزیابی می کنید؟
سئوال خوبی است. باید در یک سطر اینگونه گفت که جایگاه امیر علی شیر نوایی در ادبیات ترکی مانند حافظ و سعدی و نظامی در شعر فارسی است با این تفاوت که شعرای فارسی هرکدام در یک حوزه نامدار هستند ولی علی شیر نوایی در تمام حوزه های شعر ترکی شاهکار است به حدی که از قرن ۹ به بعد تمام ادبیات ترکی و حتی بخشی از ادبیات فارسی تحت تاثیر او قرار دارد.تحقیقات من نشان می دهد قله های ادبیات ترکی و فارسی تحت تاثیر آثار نوایی است به طوریکه دلیل اصلی ایجاد سبک هندی در شعر فارسی نیز آثار علی شیر نوایی بوده به طوریکه صائب تبریزی به عنوان یک شاعر ترک زبان، تحت تاثیر آثار نوایی قرار گرفته و با بازگردان سبک دیوان نوایی به فارسی، سبک هندی را بنیان نهاده است.
صائب تبریزی در یکی از سروده های خود، علاقه و تاثیر نوایی در آثار خود را اینگونه سروده است:
کاش آن ترک ستمکار به قرآن میداشت
اعتقادی که به دیوان نوایی دارد
تاثیرات نوایی تا صده های اخیر نیز تداوم داشته به طوریکه فضولی، دیگر شاعر بزرگ ادبیات ترکی نیز بیشترین تاثیر را از علی شیر نوایی گرفته است.
در ادامه راه چه برنامه ای برای آثار دیگر امیر علی شیر نوایی دارید؟
خمسه نوایی که نظیره ای است بر خمسه نظامی آماده چاپ است...امیر علی شیر نوایی به میراث و هویت فرهنگی مشترک ایران با کشورهای ترک زبان منطقه تبدیل شده لذا تلاش می کنم جایگاه این شاعر، ادیب و دانشمند ارزشمند ایرانی را که در داخل کشور ناشناخته مانده احیا کنم.
سپاس از وقتی که در اختیار ما قرار دادید.
۴۶
برای دسترسی سریع به تازهترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1902915